(Nguyên nhân, phép trị ngoại nhiệt bằng Đông y)

 Theo Y học cổ truyền chứng biểu nhiệt phần nhiều do ngoại cảm phong hàn, phát sốt  sợ lạnh như vậy gọi biểu nhiệt, ngoại nhiệt.  Bệnh thường biểu hiện, sợ gió, người nóng, đầu thân thể đau, không có mồ hôi. Bệnh để lâu không chữa khỏi, biểu nhiệt truyền vào lý sốt càng ngày càng nặng, miệng khát, trong người bực dọc, lưỡi khô, cổ ráo, đại tiểu tiện bí, để lâu thành bệnh khó chữa. Sau đây là một số bài thuốc cổ phương thường dùng chữa trẻ em biểu nhiệt theo đối chứng trị liệu:

1- Nếu trẻ sợ gió lạnh, không có mồ hôi… phép trị: giải phong hàn, thanh lý nhiệt nên dùng Bài: THẬP THẦN THANG gia giảm:

“Y tông kim giám”

Thăng ma                         4g

Cát căn                             4g

Ma hoàng                         4g

Hương phụ                      4g

Trần bì                               4g

Tô diệp                              4g

Xích thược                        4g

Xuyên khung                    4g

Bạch chỉ                            4g

Cam thảo                         2g

Cách dùng: Sinh khương sắc nước uống.

Tác dụng: trị ngoại cảm phong hàn, ôn dịch thời khí, đầu đau không sốt, sợ lạnh, không có mồ hôi ngẹt mũi.

Dẫn giải:

- Thăng ma, Bạch chỉ, Ma hoàng, Tô diệp, Cát căn để khu phong tiết tà.

- Xích thược, Xuyên khung hoạt huyết.

- Trần bì, Hương phụ lợi khí, trẻ con phát nhiệt sợ gió, sợ lạnh, nhức đầu, đau mình, không có mồ hôi, đó là thuộc về biểu tà, nên dùng bài này để sơ giải.

2- Nếu biểu nhiệt lại kiêm lý nhiệt…do biểu lý đều nhiệt… phép trị: giải biểu thanh lý nên dùng bài: SONG GIẢI THÔNG THÁNH THANG gia giảm:

“Chứng trị chuẩn thằng”

Bạch truật                         4g

Cam thảo                         4g

Đại hoàng                        4g

Mang tiêu                          4g

Chi tử                               8g

Hoàng cầm                      4g

Liên kiều                        12g

Thạch cao                        4g

Hoạt thạch                        4g

Đương quy                       4g

Thược dược                     4g

Xuyên khung                    4g

Ma hoàng                         4g

Cát cánh                           4g

Bạc hà                               4g

Kinh giới                           4g

Phòng phong                   4g

Sinh khương                    4g

Thông bạch                      4g

Cách dùng: Sắc nước uống.

Tác dụng: khử phong, thanh nhiệt, giải độc, tả hoả... trị: dương minh vị nhiệt, đại đầu phong, mụn nhọt.

Dẫn giải:

- Ma hoàng, Cát Cánh, Bạc Hà, Kinh Giới, Phòng Phong, Sinh Khương, Thông Bạch tiết phong khu tà.

- Đại hoàng, Mang Tiêu, Chi Tử, Hoàng Cầm, Liên Kiều, Thạch Cao, Hoạt Thạch thanh nhiệt giải lý.

- Đương quy, Thược Dược, Xuyên Khung hòa huyết.

- Bạch truật, Cam Thảo hòa khí.

3- Nếu biểu nhiệt đã truyền vào lý, nóng càng kịch, đại tiểu tiện bí. Do biểu lý đều nhiệt… Phép trị: táo nhiệt nội kết người có sức lực thì cho dùng bài sau:

Bài: ĐIỀU VỊ THỪA KHÍ THANG gia giảm:

“Thương Hàn Luận Phương”

Đại hoàng                        8g

Chích thảo                        4g

Mang tiêu        4g (để riêng)

Cách dùng: Lấy các vị giã dập rồi lấy 3 bát nước sắc lên, lấy 1 bát, bỏ bã, cho Mang tiêu vào lại để lên đung sôi xong cho uống dần, mỗi bân 1 ít, uống lúc âm ấm.

Dẫn giải

Sách nội kinh nói: “nhiệt dâm ở trong thì dùng vị diêm hàn mà chữa; khổ dâm ở trong thì dùng vị khổ hàn mà chữa”. Nay lấy Đại hoàng khổ hàn vị quân, Mang tiêu diêm hàn vị thần, cả hai vị đều dùng trong một bài thì dùng sức công nhiệt, tả hoả đủ mạnh vậy. Tá thì có Cam thảo điều hoà sức bạo liệt của Đại hoàng, Mang tiêu khiến sức thuốc bớt mạnh và không lưu tệ. Như vậy thì lý nhiệt tự nhiên lui.

4- Nếu bệnh không khỏi biểu vẫn nóng nhiệt nên dùng bài sau:

BẠCH HỔ THANG gia giảm:

“Thương Hàn Luận Phương”

Thạch cao                      24g

Tri mẫu                           12g

Cam thảo                         4g

Ngạnh mễ            3 cùi dìa.

Cách dùng: Sắc 5 bát nước khi ngạnh mễ (gạo tẻ chín là được).

Tác dụng: thanh nhiệt sinh tân…

Dẫn giải:

- Thạch cao tính hàn giải được cơ nhiệt, chế hỏa.

- Tri mẫu khổ nhuận.

- Cam thảo, Ngạnh mễ điều hòa lại tả dược.

Hoặc bài HOÀNG LIÊN GIẢI ĐỘC gia giảm:

“Chứng trị chuẩn thằng”

Hoàng liên                     28g

Hoàng bá                       20g

Chi tử                              20g

Hoàng cầm                      4g

Cách dùng: sắc uống.

Nếu bệnh nhiệt lâu cạn chân âm nên dùng.

Tác dụng: tả hỏa giải độc.

Dẫn giải:

- Hoàng liên giải hỏa độc trong tâm kinh.

- Hoàng bá giải hỏa độc trong thận kinh.

- Hoàng cầm giải hỏa độc trong phế kinh.

- Chi tử thông tả tam tiêu nhiệt, khiến nhiệt do bàng quang xuất ra.