Theo Y học cổ truyền chứng đau Dạ dày do huyết ứ, là chỉ chứng huyết không lưu thông, huyết đình trệ và ngưng đọng mà đau. Trên lâm sàng biểu hiện đau cố định một chổ, không di chuyển đau như kim châm, khi cự án, ấn vào đau chói, có khi ói ra máu, cầu phân đen. Nôi soi thường có biểu hiện viêm loét dạ dày tá tràng. Bệnh phần nhiều do chức năng tỳ vị yếu lại ăn uống không phù hợp, hay căng thẳng thần kinh, vì tỳ vị nhiệt hay ăn vị cay nóng quá gây huyết nhiệt ứ, hoặc vị hư yếu hay ăn chua lạnh quá gây huyết hàn ngưng đều gây đau do huyết ứ. Phép trị chủ yếu hoạt huyết, hóa ứ, kiện tỳ vị … Nếu vì khí trệ trọng dụng vị hành khí thông huyết, tránh vị nê trệ khó tiêu. Vị nhiệt nên ăn vị mát dễ tiêu tránh vị cay nóng. Vị hàn thống nên ăn vị bổ ấm tránh vị hàn lạnh. Chứng huyết ứ để lâu không điều trị không chỉ đau thượng vị còn ảnh hưởng đến các cơ quan khác cơ thể. Sau đây là bài thảo dược tiêu biểu đông y thường dùng chữa đau bụng (dạ dày) do huyết ứ.

-Nếu biểu hiện đau thượng vị lan hông sườn nên dùng Bài “Thông khiếu hoạt huyết thang gia giảm” gồm: Đương quy 14g, xuyên khung 14g, xích thược 14g, đơn bì 14g, hương phụ 14g, ô dước14g, ngưu tất12g, đào nhân12g, cam thảo 6g. Sắc uống.

Tác dụng: Thông khiếu hoạt huyết hóa ứ, hành khi chỉ thống….. trị đau thượng vị, đau tức ngực sườn do huyết ứ, khí trệ.

 Giải phương:

-Đương qui, đào nhân, hoạt huyết hóa ứ là chủ dược.

-Xuyên khung, xích thược hoạt huyết hóa ứ.

-Sinh địa phối hợp đương qui dưỡng huyết hòa âm.

-Ngưu tất hoạt huyết thông ứ, hoạt lạc.

-Cam thảo điều hòa các vị thuốc.

Gia giảm:

-Nếu ăn nóng đau tăng “huyết nhiệt ứ” gia sinh địa, tăng vị đơn bì.

-Nếu gặp lạnh đau tăng gia “Huyết hư hàn ứ” gia càn khương, nhục quế, giảm đan bì.

-Nếu bụng đầy tức “khí trệ huyết ứ” gia trần bì, tô tử vị khí hành thì huyết ứ sẽ thông.

-Nếu ứ huyết đau nhiều gia huyền hồ, hồng hoa.

-Nếu đau sườn phải do can huyết uất gia uất kim, đơn sâm.

-Nếu ăn kém do tỳ vị khí hư gia đảng sâm, hoặc nhân sâm vị bổ khí khi khí hành huyết thông.

Kiêng kỵ: Chứng tỳ hư xuất huyết tiêu hóa đi cầu phân đen, không có huyết ứ không dùng.

-Nếu vị thống huyết ứ kèm (thiếu máu cơ tim) phối hợp bài Tiêu giao hóa ứ gia giảm gồm: Đương quy 16g, xích thược16g, xuyên khung 14g, bạch truật 12g, phục linh14g, sài hồ12g, hương phụ 12g, trần bì 12g, thanh bì 12g, chích thảo 6g, đào nhân, cát cánh10g, hồng hoa, sinh khương12g. Sắc hoặc làm hoàn uống.

Tác dụng: Kiện tỳ vị, khai can uất, hoạt huyết, thông khí trệ... Khi kiện tỳ vị giúp tỳ sinh huyết hóa thấp thông trệ, can hòa huyết điều huyết, tâm điều huyết mạch từ đó chứng huyết ứ đau thượng vị thiếu máu cơ tim tự khỏi.

Kiêng kỵ: Chứng vị hỏa thịnh, miệng khô khát răng miệng chảy máu không có huyết ứ không dùng.

-Nếu vị thống huyết ứ kèm đau hông sườn gan lách lớn: phối hợp dùng Bài Cách hạ trục ứ thang gia giảm gồm: Xuyên khung12g, đương quy12g, đơn bì12g, huyền hồ 12g, hương phụ12g, ô dước 12g, cam thảo 5g. Sắc uống ngày 1 thang.

Tác dụng: Hoạt huyết hóa ứ hành khí chỉ thống… Chứng huyết ứ đau thượng vị (dạ dày) cách trị tương đồng với chứng huyết ứ dưới cơ hoành hoặc hình thành khối u đau gan lách lớn đều trị chủ yếu hoạt huyết hóa ứ hành khí chỉ thống, khi dùng bài hoạt huyết hóa ứ thì chứng đau thượng vị đau hông sườn cũng giảm. “thông bất thống thống bất thông” 

Kiêng kỵ: Chứng tỳ hư không nhíp huyết, người có tuổi hư nhược xuất huyết nhiều nơi không dùng.

Hinh minh họa