Mạch môn là cây rất thích hợp khí hâu nước ta, loại cây thuốc quý chữa bệnh, còn trồng  sân vườn cho cảnh vật thêm vui.

   Tên khoa học:  Ophiopogon japonicus (L.f) Ker- Gawl,  thuộc họ Hoàng tinh - Convallariaceae. Mạch môn cây thảo sống dai nhờ thân rễ ngắn. Lá mọc chụm, Hoa mọc thành chùm nằm trên một cánh hoa trần dài 10-20cm, Hoa nhỏ màu lơ sáng, có cuống ngắn, xếp 1-3 cái một ở nách các lá bắc màu trắng. Bao hoa 6 mảnh, rời hay dính ở gốc. Nhị 6, bao phấn mở dọc. Bầu 3 ô, một vòi nhuỵ với 3 đầu nhuỵ. Quả mọng màu tím, chứa 1-2 hạt.

Hoa tháng 5-8, quả tháng 7-9.  

Bộ phận dùng: Rễ (củ) thường gọi là Mạch đông.  Thu hái rễ vào mùa thu. Ðào rễ củ già, rửa sạch đất cát, cắt bỏ rễ nhỏ ở hai đầu củ. Củ nhỏ để nguyên, củ to có thể bổ đôi theo chiều dọc, rồi phơi hay sấy nhẹ đến khô. Khi dùng, ủ mềm, bỏ lõi. Củ thường có hình thoi dài 1-4cm, màu vàng.

  Thành phần hoá học: Củ chứa ophipogonin A, B, B', C, C', D, D'; ophiopogonone A, B. Trong củ còn có   chất nhầy, đường glucose.

   TVQK: vị ngọt, hơi đắng, tính hơi lạnh vào kinh tâm phế, tỳ vị.

   CDCT: dưỡng âm, nhuận phế thanh hoả, trừ phiền nhiệt, chỉ khái huyết.

bổ phổi, trị ho, ho lao, về chiều nóng âm ỉ, sốt cao, tâm phiền khát nước, lợi tiêu hoá, trị táo bón, lợi sữa cho đàn bà đẻ nuôi con. Còn dùng làm thuốc cầm máu chữa thổ huyết, ho ra máu, chảy máu cam. Ngày dùng 6-12g, dạng thuốc sắc. Dùng riêng hay phối hợp với Rẻ quạt, lá hẹ, hoa Ðu đủ đực, Húng chanh để trị ho.

Bài thuốc có dùng mạch môn:

   Trị tiêu khát (thể trung tiêu vị nhiệt): Cát căn 40g, Chích thảo 40g, Mạch môn 80g, Ngũ vị tử 40g, Phục thần 40g, Sa sâm 40g, Sinh địa 40g, Thiên hoa phấn 40g, Tri mẫu 40g, Trúc diệp 20g. Sắc uống. (Mạch Đông Ẩm Tử ).

   Trị hư lao, âm hư, hỏa vượng, ho lâu ngày: Bạch thược 4g, Đương quy 4g, Hoàng bá 4g, Mạch môn 4g, Ngũ vị tử 15 hột, Sinh địa 4g, Tang bạch bì 3,2g, Tri mẫu 4g, Xuyên khung 4g. Thêm Gừng 1 lát, Táo 1 trái. Sắc uống. (Mạch Môn Đông Ẩm III).

  Trị lao phổi, viêm phế quản mạn tính, họng viêm mạn, có hội chứng phế kèm ho kéo dài, ho khan: Mạch môn 20g, Đảng sâm 12g, Bán hạ chế 6g, Cam thảo 4g, Ngạnh mễ 20g, Đại táo 4 quả, sắc uống (Mạch Môn Đông Thang ).

  Chữa phế nhiệt, ho táo bón, mồ hôi ra nhiều: Sinh địa, Mạch môn, Thiên môn, Tang diệp, Đinh lăng. Công dụng: Trị thiếu máu, suy nhược, liễm hãn. (Sinh địa thang- sổ tay 540 bài thuốc Đông y)

  Chữa nhiệt thương  khí âm, suyển do hư yếu, mồ hôi nhiều, tổn thương khí âm: Nhân sâm 14g, Mạch môn 14g, Ngủ vị 10g. Sắc uống. Công dụng:  Bổ phế, ích khí, liễm hãn, dưỡng âm, sinh tân (Sinh Mạch Tán)

Kiêng kị: Người tỳ vị hư yếu, ăn uống chậm tiêu, ỉa chảy không dùng.

(Quan tâm ăn uống là cách phòng bệnh tốt nhất)

Dongyminhphuc.com

Chia sẻ